Koniec kosy

          Niemoc. Słowo, które powinniśmy używać jak najmniej. Niemoc istnieje, czai się w pokładach naszej świadomości powodując, że czujemy się bezsilni i nie wierzymy, że cokolwiek może odmienić los, na który czasami mamy bądź nie mamy wpływu. Gdy zawładnie naszym umysłem, zaczynamy szukać coraz to bardziej irracjonalnych rozwiązań, nie zważając czy są one słuszne czy nie.

          Grażyna, jeśli mam ją określić używając słów sprawozdań sądowych, używanych na potrzeby diagnozy środowiskowej, to jest to kobieta 55-letnia, z wyuczonym zawodem pomocnik kucharza, który zdobyła w pobliskiej szkole specjalnej. Grażyna, jak wielu z moich „klientów” utrzymuje się z renty socjalnej, cos w granicach 500 złotych miesięcznie. Bezzębna, zniszczona życiem i alkoholem. Grażyna to takie dziecko, duże dziecko które urodziło sześcioro dzieci i które nie za bardzo miało sposób na ich wychowanie.  Zresztą, jaki to mógłby być sposób, samemu nie mając wzorców wychowawczych, albo te wzorce były przekazywane w oparach alkoholu.

          Grażyna miała męża. Mąż zamknięty w szpitalu psychiatrycznym, nie opuści go już do końca życia. Zwariował, chociaż raczej nie, nie zwariował lecz doznał wypadku, gdy będąc pijanym wracał w nocy torowiskiem do domu. Podobno to była chwila, gdy rozpędzony towarowy uciął mu dwie nogi. Cudem go odratowali, lecz obrażenia zrobiły z niego roślinę. Roślinę która patrzyła, oddychała i nie mogła się poruszać. Ktoś go żałował? Raczej nie, nikt. Wszyscy życzyli mu śmierci, a szczególnie dzieci, które spłodził ale nie potrafił ich wychować. Pił, bił i urządzał awantury – te trzy czasowniki bezlitośnie obnażają jego charakter. Żadne słowa wystukiwane w klawiaturę nie są w stanie określić ogromu tragedii i spustoszenia, jakiego dokonał w życiu swoich najbliższych.

          Grażyna została sama. Z sześciorgiem dzieci. Starała się jak mogła. Jeden syn na rencie socjalnej, którą otrzymał z powodu niepełnosprawności intelektualnej, po uzyskaniu pełnoletniości zamieszkał u swojej dziewczyny i ich rodziców. Dziewczyna ładna, poznałem ją osobiście. Razem z nim do szkoły specjalnej chodziła. Do chłopaka zastrzeżeń także mieć nie można, bo pracowity, pomaga, szuka prac dorywczych na fermach drobiu i u rolników. Jakoś ciągnie.

          Drugi syn to kawał chuja i skurwiela. Też pełnoletni. Ćpun, alkoholi, awanturnik. Grażyna powiedziała mi, że on nie bije jej. Pozostaje mi wierzyć, choć sam jego widok i sposób patrzenia na matkę powoduje, że mam ochotę mu przypierdolić. Cały czas z nią mieszka, bo gdzie pójdzie.

          Trzeci syn za granicą. Podobno w Anglii, jak wszyscy wokoło. Podejrzewam ze ta Anglia to mury najbliższego Zakładu Karnego, ale skoro tak mówią, to niech im będzie. To dla mnie akurat nie istotne.

          Czwarty syn wyszedł na ludzi. Pracuje, ma żonę i dziecko. Samochód nawet. Zerwał kontakty z rodzina prawie całkowicie. Grażyna pokazała mi jego zdjęcie komunijne. Tylko takie ma w domu. Pomiętolone, brudne zdjęcie. W ogóle zdjęcia klasowe i komunijne to jedyne pamiątki po dzieciach, które w takich rodzinach zostają. W dobie cyfryzacji, aparatów cyfrowych, telefonów komórkowych, to jednak zdjęcie pozostaje ostatnią pamiątką po dzieciach, które to albo już odeszły z domu rodzinnego i żyją na własny koszt, albo zostały poumieszczane w placówkach.

          Ileż to razy byłem świadkiem, jak mamusia ma zostać pozbawiona władzy rodzicielskiej, bo dziecko od kilku lat w rodzinie zastępczej się wychowujące, a ja w takim przypadku często wywiad środowiskowy robię. Trzyma wtedy takie zdjęcie komunijne lub szkolne i płacze, odgrywając swoja szopkę przede mną. Grażyna nie płakała.

Mieszkała z Grażyna córka. I jej dwoje dzieci malutkich, i trzecie w brzuszku. Córka skończyła gimnazjum. Normalne, nie specjalne. Trzecie dziecko, jak to określiła w rozmowie ze mną, „ma z takim jednym panem ze wsi”, lecz nie będzie podawać nazwiska, żeby mu problemów nie narobić. Córeczka otrzymuje alimenty 300 złotych i nic poza tym. 

          I ostatnia, do tej listy nieszczęść dopisana – Agnieszka. 16-latka, lubiąca i klejąca się do starszych mężczyzn. Szkoła specjalna. Gimnazjum. Pocieszycielka starych oblechów na wiejskich zabawach i dyskotekach, określana przez nich młodocianą kurwa i szmatą, robiącą loda za piwo czy drinka. Brutalna rzeczywistość świata patoli. Założę się, że 70-80 % dziewcząt, puszczających się na dyskotekach i idących w krzaki z pierwszym lepszym to dziewczyny z takich rodzin. Poniżane, niedowartościowane, biedne i patrzące na swoich rodziców z nienawiścią. Wyzute z moralności. Pragną seksu, lepszej chwili, uniesienia. Zaspokajają potrzebę uznania, dowartościowują się tym, że ktoś je pożąda, pragnie, wykazuje zainteresowanie. Seks, wódka, ciąża. Młode dziewczyny już na starcie swojego życia mają opinie dziwki i lachociąga. Labadziary. 

        Grażyna mieszka w starym, kwadratowym bloku, wybudowanym dla podrzędnych pracowników PGR-u. Dwa pokoje, kuchnia, łazienka. Wszyscy się tam mieszczą, będąc podzielonym na pokoje, śpiąc na starych, pozarywanych wersalkach i oglądając telewizję, drżąc by prądu nie odcięli, bo rachunki nieopłacone. W domu bieda cały czas. Często brakuje pieniędzy. Opieka daje ile może, ale coraz to mocniej przykręcany jest kurek z pieniędzmi, bo przecież dorosłe i mogące chociażby dorabiać osoby są w domu. Pogłębiający się kryzys finansowy, bezsilność, naloty pracowników socjalnych, problemy z córką, awanturujący się syn i córka z trzecim dzieckiem w ciąży powodują, że Grażyna zaczyna pić. Początkowo dwa piwka, potem winko beczułkę. Picie tylko chwilowo poprawia jej humor. Zaczyna jej się zmieniać myślenie. Jak nie wypije, zaczyna nie ogarniać tego co się dzieje wokół niej. Zauważyła, że po alkoholu lepiej funkcjonuje, jest radośniejsza, lepiej jej się myśli. Jest tak fajnie, bezproblemowo, jak zapewne wydaje jej się w swoim małym, ograniczonych intelektualnie móżdżku. Lecz po każdym piciu przychodzi kac. Grażyna nienawidzi kaca, bo wtedy docierają do niej informacje, że świat nie jest kolorowy. Że ma problemy z córką, że druga zaraz urodzi, że pieniędzy nie ma, że ze szkoły wzywali.

Świat już nie jest kolorowy. Jest beznadziejny, szary, mdły i przepełniony problemami. Jej mózg nie chce problemów bo ich nie ogarnia. Jej mózg chce fałszywego złudzenia, że wszystko może wyglądać inaczej. Znów chce być wesoła i bez zmartwień. 

          Grażyna będąc trzeźwą uświadamia sobie że nie da rady. Kryzys przychodzi gdy licznik zabrali i prąd odcięli. Tak po prostu. Pisma i wezwania do zapłaty nie zostały uregulowane i odcięli, nie interesując się dziećmi i tym, że nie będzie telewizji, jedynej rozrywki po alkoholu. Grażynę to załamało. Za ostatnie pieniądze kupiła beczułkę wina która wypiła w drodze do domu i w szopie zaczęła szukać sznura. Chciała się wieszać. Skończyć z tym marnym żywotem, jaki doświadczała. Wypity alkohol nie spowodował, ze świat zaczął znowu być kolorowy i radosny. Nie spowodował, że mogła z optymizmem spojrzeć na otaczającą ją rzeczywistość. Chciała się zabić, by nie cierpieć. Nie ogarniała swoją istotą szarą tego, co wokół niej się dzieje.

          Idąc polną ścieżką zbliżała się do zagajnika leśnego w poszukiwaniu odpowiedniej gałęzi, pewnie zza drzew obserwowała ją kostucha. Skradała się coraz bliżej do niej, zahaczając pewnie końcem kosy jej spódnice i podszeptując do ucha które drzewo powinna wybrać. W ręku ściskała sznurek, jak cos, co jest jej wybawieniem i najlepszym sposobem na rozwiązywanie problemów. Śmierć się śmiała. Czekała na nią, wskazywała i podpowiadała utwierdzając Grażynę w przekonaniu, że wybrała najlepsze rozwiązanie. Lecz tym razem śmierć musiała odpuścić. Znajoma wybrała skrót do domu i niechcący znalazła się na tej samej dróżce. Grażyna wróciła do domu.

          Myślicie że śmierć odpuściła? Nie, ona zaczaiła się na Grażynę i wyczekiwała momentu. Po tym zdarzeniu i pomocy kilku osób, Grażyna stanęła troszkę na nogi. Córka załatwiła podwyższenie alimentów, zasiłki rodzinne, Grażyna zaczęła uczęszczać na terapię dla alkoholików. Cos drgnęło. Bycie trzeźwym nie było już takie straszne.

          Potężne bóle brzucha, które w ostatnim czasie dały się we znaki były już tak nie do wytrzymania, że wezwano karetkę. Podobno lekarze nie widzieli tak zaawansowanego raka bez diagnozy. Z przerzutami do płuc. Śmierć triumfowała, pochylając się nad Grażyną, która leżąc na starej wersalce łapczywie łapała powietrze w swoje chore płuca. To była kwestia tygodni, dni…

         Widziałem ją. Leżącą i dogorywającą. Już kiedyś o niej wspomniałem. Nie miała pieniędzy na leki, uśmierzała ból lekami bez recepty. Stałem w tym pokoju i pytałem o córkę, nastolatkę która znowu jakiś problem wywinęła w szkole. Najdziwniejsze było to, że w pokoju tym było cicho, pomimo że w mieszkaniu było bodajże z pięć dorosłych osób i małe dzieci. Ale było cicho nie dlatego, że starali się uszanować spokój Grażyny. Po prostu przekraczając próg pokoju moje zmysły zaczęły postrzegać wszystko inaczej. Skoncentrowały się na śmierci, którą czuć było w tym pokoju. To jeszcze nie była agonia, Grażyna świadoma była, próbowała wstać mimo bólu jaki czuła, ale patrząc na nią wiedziałem że nie da rady, że przecież umiera i jest to kwestią najbliższych dni. 

          W pokoju żadnego telewizora, żadnej książki, żadnej gazety, radia. Nic. Grażyna leżała i była pozostawiona sama ze swoimi myślami. Nie wiem o czym myślała. Być może koncentrowała się na bólu, żeby go nie czuć. Może zastanawiała się, jak to będzie jak umrze. Nie wiem.

           Grażyna martwiła się o córkę, o wnuki. Czy sobie dadzą radę. Była patolką, zmarnowała swoje życie i życie swoich dzieci, nie potrafiła dać im tego, co powinny dostać dorastając w rodzinie jaką stworzyła. Jednak, czy ona umiała żyć inaczej? Czy potrafiła by się zmienić. W końcu starała sobie radzić ze swoimi problemami najlepiej jak potrafiła i jak pokazali jej wszyscy naokoło.

          Zmarła dwa tygodnie później. Niepełnoletnia córka skończyła w Domu Dziecka. Podobnie jak wnuki. Śmierć także o sobie przypomniała, zabierając w niedługim czasie jej męża do siebie.